Wolsztyn w Województwie Wielkopolskim jest jedynym miastem w Polsce które posiada parowozownię – muzeum z czynnymi lokomotywami parowymi, które wraz z zabytkowymi wagonami, w okresie letnim tworzą pociągi specjalne na linii Wolsztyn – Zbąszyń – Zbąszynek i Wolsztyn – Poznań.

Parowozy z Wolsztyna można również spotkać na liniach kolejowych Dolnego Śląska, Wielkopolski i Pomorza w czasie organizowanych festynów kolejowych. Muzeum warto odwiedzić, bowiem oprócz głównej atrakcji czyli wspomnianych lokomotyw znajdują się sale wystawowe z setkami akcesoriów kolejowych które już odeszły do lamusa, a przy okazji poddać się czarowi starej kolei podczas przejażdżki pociągiem retro.

Opis muzeum:

Sala wystawowa – Muzeum w Parowozowni Wolsztyn

Idea powstania muzeum i gromadzenia zbiorów powstała około roku, 1990 gdy zaczęto zamykać dla obsługi ruchu pasażerskiego okoliczne linie kolejowe w kierunku Sulechowa i Nowej Soli. Wtedy z likwidowanych pomieszczeń stacyjnych zwożono do Wolsztyna drezynami wyposażenie tych obiektów. Aby nie trafiło ono na złom postanowiono zebrać je w parowozowni. Tu też zaczęły trafiać pierwsze eksponaty, które postanowiono zebrać w jednym pomieszczeniu aby je udostępnić coraz liczniej odwiedzającym parowozownię gościom i miłośnikom kolei. Przy pomocy władz ówczesnej Zachodniej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Poznaniu przystosowano na ten cel pomieszczenia znajdujące się po drugiej stronie torów i parowozowni w dawnym budynku kolejowej straży pożarnej. Na ten cel wykorzystano pieniądze i wpływy ze sprzedaży biletów wstępu do Parowozowni oraz uruchamianych pociągów „retro”. Zaadaptowano wówczas całą górną kondygnację tego budynku (budynek ten istnieje do dziś i mieści się w nim obecnie stacja kontroli pojazdów), gdzie wyeksponowano skromne jeszcze wtedy zbiory i makietę kolejową w skali TT. Później z uwagi na zmniejszającą się ilość pracowników postanowiono zagospodarować wolną powierzchnię szatni i umywalni w budynku obecnej noclegowni. Przebudowano ją, postawiono ścianki działowe i urządzono najpierw jedną a później w miarę przybywania eksponatów – druga salę wystawową.

Zbiory

Zbiory najpierw eksponowano w sposób dość chaotyczny, później usystematyzowano – pokazując praktycznie cały przekrój historii kolei w tym regionie. Można tu zobaczyć eksponaty służby ruchowo – handlowej (wyposażenie biura zawiadowcy i kasy biletowej), służby trakcji (wyposażenia parowozowni, elementy wyposażenia parowozów, dokumenty, stemple biur parowozowni), urządzenia łączności (łącznice, telefony), służby drogowej (urządzenia zabezpieczenia ruchu kolejowego – wyposażenia przejazdów kolejowych, nastawni, układów szyn, lamp, wskaźników, itp. Dużo eksponatów zostało pozyskanych ze zbiorów prywatnych oraz darowizn emerytowanych pracowników kolejowych.

Do najciekawszych eksponatów należą m.in:

Parowozy i wagony różnych marek pozostające nadal w ruchu kolejowym
Oryginalny zachowany plan rozbudowy parowozowni – hali postojowej z 4 stanowiskowej na 8 stanowiskową – zatwierdzony w roku 1909 przez Królewską Pruską Dyrekcję Kolei Państwowej
Oryginalna pocztówka francuska z roku 1937 wydana z okazji wystawy światowej przedstawiająca nagrodzony Grand Prix polski parowóz Pm36-1
Szybkościomierze stosowane na parowozach – różnych producentów i typów budowy
Zbiór torowych latarni sygnałowych
Zbiór stempli z zamkniętych stacji kolejowych na liniach wokół Wolsztyna
Zbiór pruskich dokumentów kolejowych jak telegramy służbowe, dokumentacje biur wagonowych, wykazy wagonów datowane od roku 1887.
Diorama kolejowa. Zbiory modeli kolejowych
W jednym z pomieszczeń wystawy znajduje się diorama przedstawiająca fragment – stacji Wolsztyn – długości ok. 2,70 m – obejmujący parowozownię i przyległy układ torów. Makietę wykonano w skali HO (1:87) tzn. każdy element w naturze pomniejszono 87 razy na makiecie. Do wykonania dioramy użyto wiele najlepszych komponentów modelarskich i wiele naturalnych jak np. naturalny węgiel, przesiany piasek, żużel z popielnika parowozu. Zieleń wykonano z odpowiednio preparowanych traw i krzewów naturalnych – zebranych na łące lub w lesie. Sam obiekt – wówczas hali 4 stanowiskowej wykonano z tworzywa i metalu, posiada on odwzorowane w skali oryginalne wyposażenie – podświetlane piece ogrzewcze, palenisko kowalskie, kanały naprawcze i wyposażenie warsztatu. Z równym pietyzmem wykonano miniaturę znajdującej się w parowozowni charakterystycznej wieży wodnej patentu Otto Lintze. (Odwzorowano z metalu też wiatromierz na szczycie dachu z wytłoczoną datą budowy obiektu – 1907 oraz działający wodowskaz). Układ torowy umożliwia poruszanie się modeli po terenie stacji, rozjazdy są ruchome, z obrotowymi podświetlanymi latarniami zwrotnicowymi. Diorama pokazuje stan, w jakim parowozownia była około roku 1920 a więc po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Tak, więc układ torowy oraz wygląd niektórych urządzeń i budynków różni do tego, jaki zobaczymy obecnie. Na makiecie jest też odwzorowana obrotnica pruskiej ujednoliconej konstrukcji o średnicy 16 m z 1901 roku, podczas gdy obecnie zobaczymy tu obrotnicę o średnicy 20m, odwzorowana na makiecie hala parowozowni ma tylko 4 stanowiska (a nie 8 jak obecnie). Nie ma też tu budynku noclegowni, który postawiono dopiero w roku 1956. Należy dodać, że aby odwzorować w tej skali całą stację w Wolsztynie potrzeba by około 14m! Diorama ulega stałej rozbudowie i ulepszaniu – obecnie trwa rozbudowa torów, które umożliwią przejazd i prezentację składów modeli wzdłuż całej ściany muzeum. Zainstalowano też system prezentacji multimedialnej, który prezentuje poszczególne obiekty na makiecie – podświetlając je – w synchronizacji z filmem i udźwiękowioną wielokanałowo prezentacją.

Na makiecie „pracują” 3 parowozy oraz wagony towarowe i osobowe z epoki międzywojennej. Należy dodać, że makieta była prezentowana na wielu wystawach między innymi:

W 2000 roku uzyskała tytuł Polski Model Roku na Mistrzostwach Polski w modelarstwie kolejowym, które odbyły się w Poznaniu, rok później prezentowana była podczas kolejowych targów Trako w Gdyni. Trafiła też reprezentując Polski Związek Modelarzy Kolejowych na międzynarodowe targi Modell & Hobby do Lipska. (Opis makiety wraz z profesjonalnie wykonanymi zdjęciami z wystawy w Lipsku zamieścił na swoich łamach największy miesięcznik dla miłośników kolei Eisehnbahn Jornall – nr 4/2004). Uzupełnieniem dioramy jest zbiór modeli kolejowych eksponowanych w gablotach. (np. zbiór modeli wagonów towarowych różnych konstrukcji i producentów, które były eksploatowane na ziemiach polskich od roku 1900 – do lat obecnych). Kolekcja ta stale się powiększa.

Dojazd z Lubania: (odległość z Lubania 160 km) Lubań – Bolesławiec – Kożuchów – Nowa Sól – Wolsztyn (muzeum znajduje się tuż obok stacji kolejowej na ul. Fabrycznej 1)

Krótki materiał filmowy z wolsztyńskiego muzeum przygotowała TV Lubań: