Z historii medycyny. Część III. Początek życia, władca naszego ciała – pierwsze aparaty do diagnostyki serca
Aparat EKG z 1911 r.
Pulsujące w nas serce od wieków stanowiło wielką zagadką. Ale medycy od setek lat wiedzieli, jedno – że jest to najważniejszy organ ciała człowieka. Należało zatem nauczyć się diagnozować stan serca, za pomocą odpowiednich instrumentów i aparatów pomiarowych.
Znaną od setek lat w medycynie chińskiej metodą diagnozowania poprzez badanie pulsu, zafascynował się angielski lekarz sir John Floyer (1649–1734). Zlecił Danielowi Quare’owi, znanemu zegarmistrzowi, wykonanie specjalnego zegarka wyposażonego we wskazówkę minutową. W 1707 r. Floyer wydał pracę The Physician’s Pulse Watch, w której zalecał stosowanie chińskiej metody diagnostyki z tętna, z użyciem zegarka do pomiaru jego szybkości. Z kolei koncepcja graficznej rejestracji procesów fizjologicznych pochodzi od Thomasa Younga (1773–1829), angielskiego lekarza i wynalazcy. Na początku XIX w. zbudował on kimograf, składający się z bębna z rysikiem. Pół wieku później niemiecki fizjolog Carl Ludwig (1816–1895) zaadaptował kimograf Younga do rejestracji tętna. Ludwig był nie tylko wielkim badaczem, ale także wspaniałym nauczycielem, który wykształcił kolejne pokolenia lekarzy i naukowców.
Od 1932 r. Niemieckie Towarzystwo Kardiologiczne, przyznaje medal jego imienia za wyjątkowe osiągnięcia w dziedzinie kardiologii. Początek XX w. przyniósł nauce i medycynie elektrokardiograf – jedno z najpowszechniej stosowanych i najcenniejszych narzędzi w diagnostyce klinicznej. Historia jego powstania sięga II połowy XIX w., kiedy wynaleziono elektrometr kapilarny, w którym maleńki słupek rtęci w kontakcie z rozcieńczonym kwasem podnosił się i opadał wraz ze zmianą potencjału elektrycznego. Ruch był mikroskopijny, a reakcja stosunkowo powolna i wielu badaczy próbowało opracować dokładniejszy instrument. W 1880 r. istniał już galwanometr d’Arsonvala, a w 1887 r. brytyjski fizjolog Augustus D. Waller, opublikował pierwszy elektrokardiogram, który zademonstrował dwa lata później na I Międzynarodowym Kongresie Fizjologów w Bale. Pokaz oglądał Willem Einthoven (1860–1927). Był Holendrem urodzonym na Jawie, synem lekarza. Ojciec zmarł, gdy Willem miał sześć lat, a jego matka przeniosła się do Utrechtu. Młody człowiek był pilnym uczniem i zdecydował się iść w ślady ojca. Uzyskał stopień doktora z wyróżnieniem, otworzył praktykę lekarską, a wkrótce został mianowany profesorem fizjologii i histologii na Uniwersytecie w Lejdzie. Stworzył podstawy elektrokardiografii, wykorzystując układ optyczny i skonstruowany w 1903 r. czuły galwanometr strunowy zwany galwanometrem Einthovena. Ustalił związek kardiogramu ze skurczami mięśnia sercowego i na tej podstawie zaczął diagnozować choroby serca. Za odkrycie mechanizmu rejestracji elektrokardiogramu otrzymał w 1924 r. Nagrodę Nobla.
Około 1860 r. francuski lekarz – Étienne Jules Marey (1830–1904) opracował sfigmograf, który tworzył graficzny zapis ludzkiego tętna. Jednak to dopiero przedsiębiorczemu szkockiemu kardiologowi, sir Jamesowi MacKenziemu (1853–1925), przyszłemu pionierowi w dziedzinie badań zaburzeń rytmu serca udało się skonstruować pierwszy elektrokardiogram, dzięki któremu dokonał zapisów fal tętna w żyłach i tętnicach celem oceny funkcjonowania serca, w tym głównie rejestracji arytmii. Jako że istniał już elektrokardiograf Einthovena, Mackenzie chętnie z niego korzystał, zestawiając dane obu urządzeń. Warto dodać, że pierwszy elektrokardiogram skonstruowany przez Einthovena, ważył ponad 250 kg i wymagał obsługi przez pięć osób.
Stephen Hales (1677–1761), angielski botanik, fizjolog, chemik i wynalazca, wykazał, że krew w tętnicach znajduje się pod wpływem ciśnienia. Jego spuściznę kontynuował w XIX w. Jean Poiseuille (1797–1869), który wprowadził manometr rtęciowy do pomiaru ciśnienia krwi. W ciągu następnych 60 lat opracowano różne metody sfigmomanometryczne w celu udoskonalenia pomiaru ciśnienia tętniczego. Nadmuchiwany mankiet połączony ze sfigmografem – urządzeniem na tyle małym, by można było dokonywać pomiarów poza
laboratorium, wynalazł w 1895 r. włoski pediatra, Scipione Riva Rocci (1863–1937). Jego manometr rtęciowy i opaska na ramię są przodkami wszystkich obecnie używanych ciśnieniomierzy.
Nikołaj Korotkow (1874–1920), rosyjski chirurg wojskowy, w 1905 r. zmodyfikował metodę pomiaru ciśnienia tętniczego, dodając do sfigmomanometru stetoskop, co pozwoliło na osłuchiwanie tętna na tętnicy. Dało to początek nowoczesnym zapisom ciśnienia krwi.
Jeden z pierwszych ciśnieniomierzy
Autor: Zbigniew Madurowicz
Komentarze
Z historii medycyny. Część III. Początek życia, władca naszego ciała – pierwsze aparaty do diagnostyki serca — Brak komentarzy
HTML tags allowed in your comment: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>