Weekend z historią: Lubańska porcelana. Część I
Zapewne w niejednym lubańskim mieszkaniu, stoją jeszcze porcelanowe pamiątki po dawnych mieszkańcach naszego miasta. Zdecydowaną większość tych delikatnych przedmiotów los potraktował jednak okrutnie. Prawie wszystko co „poniemieckie” wcześniej czy później uległo unicestwieniu.
Szczególnie niszczycielsko traktowano po wojnie przedmioty z wygrawerowanym (wymalowanym, drukowanym itp.) tekstem (najczęściej reklamowym) w języku niemieckim. Były jednak wyjątki, jak choćby potrzebne na co dzień porcelanowe popielniczki. Najpopularniejsze, trójkątne, reklamowały np. fabrykę wódek i likierów Paula Menzla przy Weberstrasse 22. Przedwojenny Lubań nie posiadał niestety własnej fabryki porcelany. Ciekawostką jest jednak fakt, że w pobliżu miasta, w Nawojowie Łużyckim, funkcjonowała w XIX wieku niewielka manufaktura porcelany Thormanna. Na razie więcej informacji o tej wytwórni nie udało mi się ustalić.
Historia śląskiej porcelany sięga początków XIX wieku. Na dzisiejszym Górnym i Dolnym Śląsku powstało od 1820 roku ponad 40 manufaktur i fabryk porcelany. Należały one wówczas – obok saksońskich, czeskich i bawarskich – do największych w Europie. Pierwsza śląska wytwórnia wyrobów z porcelany ,założona została w Wałbrzychu przez C.S.Rauscha. Wkrótce po niej powstały dwie najbardziej znane i liczące się na rynku europejskim wytwórnie Carla Kristera i Carla Tielscha (Stary Zdrój). Towary tej ostatniej nie ustępowały wcale ówczesnym wyrobom Królewskiej Manufaktury w Miśni. Na wystawach m.in. w Londynie (1862), Paryżu (1867), Wiedniu (1873), Melbourne (1880), czy Barcelonie (1919) zdobyły szereg cennych medali i wyróżnień. Wyroby śląskie projektowali najwybitniejsi projektanci niemieccy i szwajcarscy, tacy jak: Fritz Theilmann, Erich Krause, Artur Hennig, Kurt Wendler, Catarina Klein, Siegfrid Möller i Kurt Bimler. Dzięki staraniom wielu kolekcjonerów i miłośników porcelany, powstają coraz to nowe monografie poświęcone śląskim wytwórniom, ich wyrobom i stosowanym na nich znakom.
W przedwojennym Lubaniu, miejscowe sklepy oferowały również szeroki asortyment śląskiej porcelany. Można było w nich nabyć popularne wzory z Wałbrzycha typu „storhmuster”, „indischblau”, „zwibelmuster”, serwisy „Silesia”, „Germania”, „Hamburg”, „Princes” itp. Dużym uznaniem cieszyła się cienka porcelana typu wschodniego Tuppacka z Parowej w stylu „China Blau”, „Japan Bunt”, „Karo Gold” i inne.
Lubań, mimo że daleko mu było do miana miasta turystycznego (jak Świeradów Zdrój, Karpacz, czy Szklarska Poręba), oferował również lokalne porcelanowe pamiątki. Na wystawianych do sprzedaży zestawach śniadaniowych, kubeczkach, filiżankach, dzbaneczkach, mlecznikach itp. zamawiano u wytwórców galanterii porcelanowej wizerunki najbardziej charakterystycznych obiektów miejskich takich jak: Wieża Bracka, Ratusz, Tret, „Zameczek” na Kamiennej Górze itp.
W mojej kolekcji lubańskich porcelanowych pamiątek znajdują się zarówno egzemplarze ozdobione kolorowymi, malowanymi ręcznie obrazkami, jak i wizerunkami w formie kalkomanii. Źródłem ich pozyskiwania są najczęściej przeróżne giełdy staroci, jak i oferty internetowe.
Z porcelany śląskiej wytwarzano też inne wyroby codziennego użytku, stanowiące dziś
wdzięczny przedmiot kolekcjonerstwa: główki do fajek, figurki, płaskorzeźby, świeczniki, guziki, lokalne monety (tzw. „notgeldy”), medale, wyroby reklamowe, przybory toaletowe, solniczki, deski do krojenia, maselniczki, pijarki do wody leczniczej, pojemniki aptekarskie, korki do butelek, a nawet tablice nagrobne i epitafia. Te ostatnie należą dziś do szczególnie rzadkich, z powodu niezrozumiałego niszczenia na Ziemiach Odzyskanych cmentarzy niemieckich po II wojnie światowej. Jakimś cudem zachowało się niewielkie, porcelanowe epitafium, zmarłej w wieku szesnastu lat (w 1912 roku), lubanianki Anny Exner . Nagrobną płytę w kształcie otwartej porcelanowej księgi ozdobił znany lubański rzeźbiarz Edmund Donath, mający swoją pracownię przy Äussere Naumburgerstrasse 22.
Cdn.
Autor: Janusz Kulczycki
Data publikacji 06.10.2024 r.
Komentarze
Weekend z historią: Lubańska porcelana. Część I — Brak komentarzy
HTML tags allowed in your comment: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>