Trwa II wojna światowa. Centrum miasta, sobotnie słoneczne południe. Po parku spacerują młode kobiety z dziećmi. Niektóre bawią się. Nagle rozlegają się syreny oznajmiając alarm przeciwlotniczy. Padają pierwsze bomby. Żołnierze Wehrmachtu próbują odeprzeć lotniczy atak, a cywile w pośpiechu kryją się w parku. Po chwili wszyscy zbiegają do pobliskiego schronu… To tylko inscenizacja ataku lotniczego na dawny Lauban. Wzięły w niej udział dwie grupy rekonstrukcyjne – Stowarzyszenia GRH 3 Bastion Grolman i Oberlausitz oraz uczniowie Gimnazjum nr 3 w Lubaniu i szkoły podstawowej w Biedrzychowicach. W parku miejskim całą inscenizację podziwiały setki zgromadzonych widzów.

W ten oto sposób otwarto kolejną atrakcję turystyczną w centrum miasta – schron przeciwlotniczy pod parkiem miejskim przy Wieży Brackiej. Przez wiele lat stał pusty. Dzięki Stowarzyszeniu Miłośników Górnych Łużyc i finansowej pomocy Urzędu Miasta został odnowiony i udostępniony do zwiedzania. W schronie zorganizowano interesującą wystawę o ostatniej bitwie wojsk III Rzeszy z Armią Radziecką, stoczonej na przełomie lutego i marca 1945 roku. Rozegrała się ona pod Lubaniem i w samym centrum miasta. Choć lokalna potyczka była zwycięska dla wojsk niemieckich i natychmiast propagandowo wykorzystana przez ministra Josepha Goebbelsa, to cała wojna w dwa miesiące później była już przegrana.

W zachowanym z tamtych lat podziemnym schronie przeciwlotniczym, lubańscy pasjonaci historii zgromadzili eksponaty z własnych kolekcji. Udostępniono na dużych powiększeniach liczne zdjęcia przestawiające walki o miasto. Po zakończonej „bitwie” – rekonstrukcji wystawę w schronie odwiedziły tłumy. Wejścia i wyjścia do ponad 100-metrowego schronu „strzegą” dwa okrągłe schrony jednoosobowe tzw. splitterschutzzelle, które podczas wojny ochraniały tajne fabryki zbrojeniowe na obrzeżach miasta. Były dobrze zachowane i przez długie lata… zapomniane. Po podziemnej wystawie oprowadzali twórcy – pasjonaci historii. W dniu otwarcia na „polowym” stoisku przed schronem książki poświęcone walkom o Lubań podpisywali ich autorzy.

Wydarzenie poprzedziły dwie prelekcje o bitwie o Lubań 1945 roku oraz zakładach zbrojeniowych GEMA, w których produkowano urządzenie radiotechniczne „Freya”, poprzedniczkę radaru. Obecnie Stowarzyszenie Miłośników Górnych Łużyc chce aby schron przeciwlotniczy i znajdująca się w nim wystawa były udostępniane mieszkańcom i turystom. Opłata ma być symboliczna i służyć powiększaniu eksponatów wystawowych. Szczegóły będą znane wkrótce.

 Tekst i zdjęcia: Janusz Skowroński