1 sierpnia 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie – największa akcja zbrojna podziemia w okupowanej przez Niemców Europie. Przez 63 dni żołnierze Armii Krajowej, wspierani przez żołnierzy Armii Ludowej, Narodowych Sił Zbrojnych i przez wysłanych na rozkaz gen. Zygmunta Berlinga, żołnierzy I Armii Wojska Polskiego, prowadzili heroiczną walkę, której celem była niepodległa Polska, wolna od niemieckiej okupacji i dominacji radzieckiej.

Dowództwo Armii Krajowej zakładało, że Armii Czerwonej zależeć będzie, ze względów strategicznych na szybkim zajęciu Warszawy. Przewidywano, że kilkudniowe walki zostaną zakończone przed wejściem do miasta sił radzieckich. Oczekiwano również pomocy ze strony aliantów zachodnich. Opanowanie miasta przez AK przed nadejściem wojsk radzieckich i wystąpienie w roli gospodarza przez władze Polskiego Państwa Podziemnego w imieniu rządu RP na uchodźstwie, miało być atutem w walce o niezależność Polski wobec ZSRR. Liczono na to, że ujawnienie się w Warszawie władz cywilnych związanych z londyńską Delegaturą Rządu na Kraj, będzie szczególnie istotne w związku z powołaniem przez Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego pod auspicjami ZSRR. Niestety były to założenia niezwykle mylne.

Józef Stalin nakazał swoim wojskom wstrzymanie forsowania Wisły i zakazał udzielania wszelkiej pomocy powstańcom. Zamknął też lotniska dla samolotów alianckich, które mogłyby zaopatrywać siły powstańcze. Radziecka ofensywa na Warszawę zatrzymała się 13 września 1944, po zajęciu lewobrzeżnych dzielnic polskiej stolicy – Pragi i Grochowa. 15 września na pomoc walczącej stolicy gen. Zygmunt Berling wysłał 3 Dywizję Piechoty, która przeprowadziła desant na dzielnice: Czerniaków, Żoliborz oraz Powiśle i łącząc się tam z walczącymi pododdziałami AK zdobyła przyczółki. Jednak w wyniku braku wsparcia ogniowego i lotniczego ze strony wojsk radzieckich, dywizja straciła 3,5 tysiąca żołnierzy, co zdecydowało o klęsce tej operacji.

Trwająca 63 dni walka o Warszawę na skutek braku istotnej pomocy z zewnątrz, zarówno ze strony aliantów jak i ZSRR, była w ocenie większości historyków przykładem heroizmu uczestników walk i w dużym stopniu ludności cywilnej stolicy. Zakończyła się jednak polityczną, a przede wszystkim wojskową klęską, gdyż nie udało się utworzyć suwerennych władz polskich, które mogłyby wystąpić w Warszawie przeciwko Armii Czerwonej w charakterze legalnego reprezentanta narodu, będącego realną alternatywą dla stworzonego przez Józefa Stalina i Wandę Wasilewską rządu PKWN. W efekcie upadku powstania, w znacznym stopniu obniżył się potencjał Polskiego Państwa Podziemnego i Delegatury Rządu na Kraj oraz Armii Krajowej, które nie zdołały zapobiec planom politycznym Stalina w stosunku do powojennej Polski.

W powstaniu zginęło blisko 20 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej, 3,5 tysiąca żołnierzy I Armii Wojska Polskiego wspierających siły powstańcze, oraz około 1 tysiąca żołnierzy Armii  Ludowej  i pół tysiąca żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. 5 tysięcy wszystkich walczących żołnierzy zaginęło, a 25 tysięcy zostało rannych. Szacuje się również, że wielu powstańców zmarło już po zakończeniu powstania w obozach jenieckich na terenie Niemiec, do których zostali przetransportowani późną jesienią 1944. Umarli z wycieńczenia, głodu chorób i braku odpowiedniej opieki medycznej.

Najwięcej ofiar Powstania Warszawskiego było po stronie ludności cywilnej. Szacuje się że śmierć poniosło od 180 nawet do 230 tysięcy mieszkańców Warszawy. Tylko podczas tzw. Rzezi Woli która trwała kilkanaście dni, Niemcy zabili ok. 60 tys. osób, w tym kobiety, dzieci, starców, rannych oraz wziętych do niewoli powstańców. Po wojnie uznano, że była to największa w Europie akcja eksterminacyjna Sił Zbrojnych III Rzeszy, skierowana przeciwko cywilom.

Powstanie upadło 2 października 1944 r.

Mimo klęski w wymiarze politycznym, wojskowym oraz materialnym i ogromnych stratach po stronie nie biorących udziału w walkach warszawianek i warszawiaków, Powstanie Warszawskie jako przykład walki narodu polskiego o suwerenność i niepodległość, weszło do polskiej tradycji patriotycznej.

Warto przypomnieć, że po wojnie w Lubaniu osiadło wielu powstańców warszawskich, a byli to nieżyjący już m.in znani lubańscy zegarmistrzowie – Państwo Maślanka, Pan Wacław Sławiński, współzałożyciel pierwszej w Polsce telewizji lokalnej Studio S i Pan Jan Brzozowski, lubański harcerz i społecznik.

„Powstanie Warszawskie” – etiuda filmowa SMGŁ w Lubaniu

W 2020 r. Grupa Rekonstrukcji Historycznej Festung Lauban, działająca w ramach Stowarzyszenia Miłośników Górnych Łużyc w Lubaniu, nagrała krótką etiudę filmową, wyreżyserowanej przez Kamila Chmurę, opowiadającą losy jednego z pododdziałów Powstania Warszawskiego, który okrążony przez Niemców chce wydostać się z okrążenia i przedrzeć w kierunku dzielnicy Wola.

Aby ją obejrzeć KLIKNIJ TUTAJ

SP
Data publikacji 01.08.2023 r.