Z historii medycyny. Część V. Początek życia, władca naszego ciała – kardiochirurgia skuteczną dziedziną ratowania ludzkiego życia
Schemat wszczepienia bajpasów do serca
W 1910 r. francuski chirurg pracujący w Instytucie Rockefellera, Alexis Carrel (1873-1944), podjął próbę pierwszego eksperymentalnego bajpasu wieńcowego, wykonując zespolenie między aortą zstępującą i lewą tętnicą wieńcową. Dwa lata później otrzymał Nagrodę Nobla w uznaniu pracy nad szwami naczyniowymi oraz przeszczepianiem naczyń i narządów.
Jego liczne zasługi na tym polu przetarły szlaki pokoleniom chirurgów klinicznych. Pod koniec XIX w. podejmowano próby zszywania ran serca, a w pierwszej ćwierci XX w. usuwania zrostów i wysięku osierdziowego oraz leczenia chorób zastawek, jednak chirurdzy musieli się mierzyć ze złożonymi problemami z ustaleniem prawidłowej
diagnozy, odmą, znieczuleniem, krwotokami, infekcją, zaburzeniami rytmu serca, kontrolą
ciśnienia krwi – i szeregiem innych. Chirurgia pozasercowa jak: podwiązanie przetrwałego przewodu tętniczego przez Grossa (1938), leczenie koarktacji aorty metodą Crafoorda (1944), operacja Blalocka-Taussig (1944) – przyczyniły się do ustanowienia chirurgii kardiologicznej jako odrębnej dziedziny.
Rosyjski kardiochirurg Wasyl Kolesow w 1964 r. wykonał pierwsze zespolenie tętnicy
piersiowej wewnętrznej z tętnicą wieńcową i wprowadził do chirurgii naczyń wieńcowych
szwy mechaniczne. Z kolei dwa lata wcześniej David Sabiston wykonał bajpas wieńcowy
z wykorzystaniem żyły z nogi, niestety pacjent zmarł kilka dni po operacji. Dopiero René
Favaloro, argentyński kardiochirurg pracujący w Cleveland Clinic, z powodzeniem zapoczątkował erę skutecznych operacji bajpasów wieńcowych (1968). Wynalezienie krążenia pozaustrojowego przez Johna Heyshama Gibbona stało się gwarantem bezpiecznej chirurgii wewnątrzsercowej. W 1953 r. jego płucoserce zapewniło 45 minut na naprawę ubytku przegrody międzyprzedsionkowej u 18-letniej pacjentki. Następnie
pojawiły się zabiegi naprawy zwężenia zastawki mitralnej i operacje wrodzonych wad serca, w tym zespołu Fallota, przeszczepienia serca, a także coraz to nowe usprawnienia technik diagnostycznych i chirurgicznych oraz intensywnej opieki pooperacyjnej.
W Polsce pierwszy udany przeszczep serca, przeprowadził prof. Zbigniew Religa w roku 1985, w Klinice Kardiochirurgii Wojewódzkiego Ośrodka Kardiologii w Zabrzu.
Najwybitniejszy polski kardiolog prof. Zbigniew Religa (1938 – 2009)
Obecnie wskaźniki umieralności z powodu operacji kardiochirurgicznych sukcesywnie spadają, a chirurdzy są w stanie przeprowadzać coraz bardziej złożone operacje także u
chorych i starszych pacjentów. Przeszczepienie serca, niegdyś uważane za ostateczność, od końca lat 60. XX wieku stało się coraz bardziej powszechne, chociaż ograniczone przez
niewystarczającą podaż narządów. Innowacyjna terapia związana z przeszczepami komórek macierzystych jest obiecującą metodą regeneracji mięśnia sercowego, lecz jej stosowanie na masową skalę nadal pozostaje kwestią odległej przyszłości, podobnie jak wyzwanie stworzenia sztucznego serca.
Jedna z najnowocześniejszych kardiologicznych sal operacyjnych otwarta w lutym 2024 r. w Szpitalu Uniwersyteckim im. Jurasza w Bydgoszczy (foto: Fot. B.Witkowski/UMB)
Serce jest początkiem życia, słońcem mikrokosmosu. To bóstwo całego domostwa, jakim jest ludzkie ciało, które poprzez swoją pracę odżywia, pielęgnuje i wprawia w ruch owo ciało, kładąc podwaliny pod wszelkie życie i bijąc u źródła wszelkiego działania – pisał w 1628 r. znany angielski anatom i kardiolog William Harvey.
Angielski anatom i kardiolog William Harvey 1578 – 1657 (foto: Wikipedia)
Historia badań nad sercem i poznawania jego tajemnic sięga czasów przedchrześcijańskich. Przez ostatnie cztery stulecia przecierano szlaki dla anatomii opisowej i patologii, następnie rozwijano metody diagnostyczne, zaś XX w. przyniósł ogromne postępy w diagnozowaniu i leczeniu chorób serca. Obecnie jesteśmy świadkami dalszego rozwoju specjalizacji medycznej z szerokim wachlarzem narzędzi diagnostycznych, w tym biomarkerów krwi i różnorodnych metod obrazowania.
Rosnące obciążenie społeczeństwa otyłością, doprowadziło do znacznego wzrostu
zachorowań na cukrzycę, która nasila częstość występowania chorób serca. Także starzenie się społeczeństwa wiąże się z wyraźnym wzrostem występowania migotania przedsionków i związanego z nim ryzyka udaru zatorowego.
Operacja przeszczepu serca w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym przy ul. Borowskiej we Wrocławiu. W latach 2022 – 2023 kardiochirurdzy tej lecznicy wykonali ich aż 100. (foto: USK we Wrocławiu)
W dzisiejszych czasach, choroby układu krążenia są główną przyczyną śmierci praktycznie w każdym regionie świata, a dolegliwości układu krążenia, w tym choroba wieńcowa, niewydolność serca i miażdżyca, to najczęstsze przyczyny zgonów w naszym kraju. Odpowiadają one za 37% wszystkich zgonów rocznie wśród Polaków i wymagają globalnej współpracy w zakresie zapobiegania, wykrywania i leczenia chorób serca.
Linki do wszystkich części artykułu:
Autor: Zbigniew Madurowicz
Data publikacji 27.10.2024 r.
Komentarze
Z historii medycyny. Część V. Początek życia, władca naszego ciała – kardiochirurgia skuteczną dziedziną ratowania ludzkiego życia — Brak komentarzy
HTML tags allowed in your comment: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>