Co się działo za tym murem? Z dziejów lubańskiego więzienia
Mieści się w centrum miasta. Dziś ma status aresztu śledczego o prostym adresie – Podwale 1, pod którym nikomu nie życzy się „zamieszkać”. Równo 160 lat temu powstało w Lubaniu więzienie – 2 grudnia 1853 roku (podawana jest także data 1 grudnia). Było pomyślane jako miejsce odosobnienia dla młodocianych więźniów i nieprzypadkowo zlokalizowano je obok budynku sądu. Ma kilka ważnych epizodów w swej historii – według niektórych tu miała być przetrzymywana Aleksandra Szczerbińska, późniejsza Piłsudska, druga żona Marszałka.
Z pewnością podczas II wojny światowej osadzono tu kobiety z francuskiego ruchu oporu, zatrzymane w ramach „Nacht und Nebel” – akcji „Noc i mgła”.
Wciąż mało znana jest tuż powojenna historia więzienia, kiedy w 1945 roku zostało ono przejęte przez komunistyczne władze polskie. Zaludnienie nie przekraczało wówczas 300 więźniów. Co ciekawe, w mrocznych powojennych latach zanotowano kilka spektakularnych… ucieczek z lubańskiego więzienia. I tak 5 grudnia 1947 roku zbiegła stąd kobieta, więźniarka Władysława Dłużnik. Nieznany jest bliżej skutek ucieczki (ze szpitala?) przebywającego tu więźnia Mariana Urbana. Miało do niej dojść 10 maja 1948 roku. Zaledwie trzy dni cieszył się wolnością zbiegły z Lubania 16 października 1948 roku Erwin Regiedziński. Ujęty został 19 października, kiedy próbował nielegalnie przekroczyć granicę w okolicach Zgorzelca.
Takie m.in. informacje zawiera kompendium – przewodnik „Więzienia i obozy na Dolnym Śląsku 1945-1956”, najnowsza pozycja pióra Krzysztofa Szwagrzyka, pracownika naukowego Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu, którą gorąco polecam. Książka była prezentowana na zakończonych w niedzielę 1. grudnia w Warszawie XXII Targach Książki Historycznej. Stalinowskie lata lubańskiego więzienia są nadal mało znane i z pewnością powinny stanowić wyzwanie dla badaczy historii i regionalistów. Na szczęście – jak zaznacza autor – w latach 1945-56 „w żadnym z zachowanych dokumentów nie stwierdzono przypadków śmierci więźnia w tym [lubańskim] więzieniu. W obiekcie tym nie wykonywano także kar śmierci”.
Obecnie obiekt ma status aresztu śledczego.
Janusz Skowroński
W poniedziałek 2 XII o godz. 10.00 kościele pw. Świętej Trójcy zostanie odprawiona msza z okazji 160-lecia istnienia lubańskiego aresztu. Mszy św. koncelebrowanej przewodniczyć będzie ks. bp Marek Mendyk z Legnicy.